IOD (INDIAN OCEAN DIPOLE) શુ છે? તેના સકારાત્મક અને નકારત્મક તબબકાની હિન્દ મહાસાગર ક્ષેત્રમાં થતી અસરો જણાવો.
IOD એ એક આબોહવા ઘટના છે કે જે હિન્દ મહાસાગર ક્ષેત્રના બે સ્થળોના સમુદ્રની સપાટી વચ્ચેના તાપમાનનો તફાવત દર્શાવવે છે.IOD ના ત્રણ તબ્બકા છે .પોઝિટિવ ,નેગેટિવ અને ન્યુટ્રલ .
સકારાત્મક IOD ની અસરો
IODના સકારાત્મક તબક્કા દરમિયાન, પશ્ચિમ હિંદ મહાસાગરમાં સરેરાશ દરિયાની સપાટી કરતાં વધુ ગરમ તાપમાન જોવા મળે છે, જ્યારે પૂર્વ હિંદ મહાસાગરમાં સરેરાશ તાપમાન કરતાં ઠંડું તાપમાન જોવા મળે છે. આ પેટર્ન સમગ્ર બેસિનમાં તાપમાનના વધારે કે ઘટાડાને મજબૂત બનાવે છે અને વોકર પરિભ્રમણને પ્રભાવિત કરે છે, જે ઉષ્ણકટિબંધીય હિંદ મહાસાગર પર પૂર્વ-પશ્ચિમ વાતાવરણીય પરિભ્રમણ છે.
IOD નો સકારાત્મક તબક્કો પશ્ચિમ હિંદ મહાસાગરમાં, ખાસ કરીને પૂર્વ આફ્રિકા, અરેબિયન દ્વીપકલ્પ અને ભારતના પશ્ચિમ કિનારા જેવા પ્રદેશોમાં વધતા સંવહન અને વધારે વરસાદ સાથે સંકળાયેલો છે.
હિંદ મહાસાગરના પૂર્વ ભાગમાં સકારાત્મક IOD ઘટના દરમિયાન વરસાદમાં ઘટાડો થયો હતો, જે ઇન્ડોનેશિયા, મલેશિયા અને ઓસ્ટ્રેલિયાના ભાગો જેવા દેશોમાં દુષ્કાળ તરફ દોરી જાય છે.
IOD નો સકારાત્મક તબક્કો બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્ર સહિત પૂર્વ હિંદ મહાસાગરમાં ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાતના વિકાસને પણ વધારી શકે છે.
સકારાત્મક IOD સમુદ્રના પ્રવાહમાં ફેરફાર કરીને અને પોષક તત્ત્વોની ઉપલબ્ધતાને અસર કરીને માછીમારીને અસર કરી શકે છે, જેનાથી માછલીઓની વસ્તી અને સ્થળાંતરની પદ્ધતિમાં ફેરફાર થાય છે.
બદલાયેલ હવામાન પેટર્ન અને સકારાત્મક IOD સાથે સંકળાયેલ વરસાદ પણ જાહેર આરોગ્યને અસર કરી શકે છે, કારણ કે તે પાણીજન્ય રોગો અને મેલેરિયા જેવી બિમારીઓના ફેલાવામાં ફાળો આપી શકે છે.
નકારાત્મક IOD ની અસરો
નકારાત્મક IOD તબકકમાં સામાન્ય રીતે પશ્ચિમ હિંદ મહાસાગરમાં સંવહનમાં ઘટાડો અને વરસાદમાં ઘટાડો થાય છે, જે પૂર્વ આફ્રિકા, અરબી દ્વીપકલ્પ અને ભારતના પશ્ચિમ કિનારા જેવા દેશોને અસર કરે છે.
IOD નો નકારાત્મક તબક્કો ઇન્ડોનેશિયા, મલેશિયા અને ઓસ્ટ્રેલિયાના ભાગો સહિત દક્ષિણપૂર્વ એશિયામાં વારંવાર વરસાદ લાવે છે.
નકારાત્મક IOD તબક્કા દરમિયાન વરસાદની પેટર્ન અને સમુદ્રશાસ્ત્રીય પરિસ્થિતિઓમાં ફેરફાર દરિયાઈ અને પાર્થિવ ઇકોસિસ્ટમને અસર કરી શકે છે, જેમાં પરવાળાના ખડકો, મેન્ગ્રોવ્સ અને જંગલોનો સમાવેશ થાય છે, જે સંભવિતપણે જૈવવિવિધતાના નુકશાન અને પર્યાવરણીય વિક્ષેપો તરફ દોરી જાય છે.
નકારાત્મક પશ્ચિમ હિંદ મહાસાગરમાં ઓછો વરસાદ દુષ્કાળ, પાક નિષ્ફળતા અને પાણીની અછત તરફ દોરી શકે છે, જે કૃષિ અને ખાદ્ય સુરક્ષાને નકારાત્મક અસર કરે છે. તેનાથી વિપરિત, દક્ષિણપૂર્વ એશિયામાં વરસાદમાં વધારો થવાથી ખેતીને ફાયદો થઈ શકે છે, પરંતુ વધુ પડતા વરસાદથી પૂર અને પાકને નુકસાન થઈ શકે છે.
આમ, IOD એ ભારત અને તેના પડોશી દેશોમાં આબોહવાની પરિવર્તનશીલતા અને પરિવર્તનનું મુખ્ય સંચાલક છે . તેના પ્રભાવ ઝોનમાં રહેતા લાખો લોકો માટે તેના નોંધપાત્ર સામાજિક-આર્થિક અને પર્યાવરણીય પરિણામો છે. તેથી, વિવિધ ક્ષેત્રો અને સમુદાયો પર તેની અસરોના આયોજન અને અનુકૂલન માટે IOD ને સમજવું અને તેની આગાહી કરવી મહત્વપૂર્ણ છે.